نقشه برای جغرافیا و تاریخ

در دنیا ، عده ای برای جغرافا نقشه می کشند ، عده ای برای تاریخ ، و عده ای برای جیب انسان ها، و عده ای برای هر سه .
شهر باکو زمانی نه چندان دور ، یکی از شهر های ایران بود و به اسم اصلی اش ، بادکوبه هم شناخته می شد . هنوز خانواده ها و یا افرادی به نام بادکوبه ای ، یا نخجوانی ، یا گنجه ای ، یا لنکرانی ، در دور و برمان هستند که یادگار آن دوران اند . حتی ایروانی ( در ارمنستان) هم ، داریم ، چرا که ارمنستان نیز جزوی از ایران بود . در جریان تسلط کمونیست ها ، عده ای که برای جغرافیای دنیا نقشه می کشند ، نقشه کشیدند و بادکوبه و هفده شهر قفقاز را از ایران جدا کردند . در باکو خطاب به روس های حاکم ، مَثَلی بر سر زبان ها بود که نشان از اوج تفاوت فرهنگی و اجتماعی جامعه ی ایرانی و غیر ایرانی است . باکویی ها خطاب به روس های اشغالگر می گفتند : ( سیز ، چللک ده چیمنده بیزیم حامامیمیز واریدی ) یعنی : آن زمان که شما در سطل ، خودتان را می شستید ، ما صاحب حمام و گرمابه بودیم . واقعیت ها نشان می دهد که آنها ، نه فقط حمام نداشتند که مبال و دستشویی هم نداشتند . از جمله خاطراتی که از روس ها در زمان اشغال تبریز وجود دارد ، این است که چون اطاقکی را به نام دستشویی نمی شناختند ، در منزل دو طبقه ای که اشغالش کرده بودند ، سقف اتاق طبقه ی دوم را سوراخ بودند و به طبقه ی پایین اجابت مزاج می فرمودند . این تفاوت فرهنگی ، البته محدود به روس ها نبود . خود اروپایی ها و از جمله فرانسوی ها روزگاری اطاقی به نام توالت نمی شناختند و نه تنها مردم عادی ، بلکه در کاخ ورسای آنها توالت نبود و اعلی حضرت ها و علیاحضرت ها در گوشه ای از اطاق ها ، خود را راحت می کردند و مشهور است که یکی از علل ترقی کارخانه های عطر سازی در فرانسه ، همین بود که فرانسویانی که دستشان به به دهنشان می رسید ، برای خوشبو کردن دستشان ، نیاز مبرمی به عطر داشتند . به هر حال ، یکی از آن حمام های مسلمانان ، حمامی در شهر باکو بود که بعد ها به دلیل دیده شدن در فیلم سینمایی به نام مشهدی عباد ، معروف شد . مشهدی عباد ، نام یک نمایش فکاهی است که در سال 1910 میلادی در باکو به صحنه رفت و در سال 1918 و 1956 و در ایران سال 1332 ، چند فیلم سینمایی بر اساس آن ساخته شد . البته این حمام عمومی ، قبل از این نمایش و فیلم ها وجود داشت ، ولی پس از این فبلم ها به شهرت رسد . فیلم یاد شده ، از نظر هنری و اجرا و بازی و صدا و تصویر و موزیکال بودنش در حد امکانات آن روزگار خوب ساخته شده بود ، اما در مسیر هدف و سیاست ضد دینی و ضد مدهبی کمونیست ها ، شخصیت اصلی فیلم ، یک بازاری ِمشهد رفته یِ سنتیِ بی سوادی بود با اندامی بسیار ناهنجار ، شکم بر آمده و خپل و کچل و زن باره و اما پولدار که در پی دختر جوانی بود که نامزدی داشت و آن دو جوان نامزد ، به شدت عاشق هم بودند . داستان جذاب فیلم و ساخت زیبا و موزیکال آن ، تماشاچی را به سمت و سویی می برد که از هر کس که مشهدی باشد ، تصویر نا مطلوب در ذهن خود داشته باشد . همین فیلم در زمان پهلوی در تبریز بار ها به نمایش در آمد . در تبریز ، در سینمایی به نام سینما ایران سهمیه ی هر سال در ماه رمضان بود ! به مشهور ترین سکانس این فیلم ، در حمامی در شهر بادکوبه ( باکو ) تصویر برداری شده بود که سندی در خصوص بهداشت و پاکیزگی شهر های اسلامی بود . این حمام ، متاسفانه از بین رفته یا از بینش برده اند . اما فیلم سینمایی مشهدی عباد ، سندی برای وجود چنین گرمابه ای است . از بین رفتن این گرمابه و بسیاری دیگر از بنا های ایرانی اسلامی در باکو ، ناشی از تفکرات کسانی بوده و هست که ، توطئه های جغرافیایی و تاریخی دارند .